Szczecin, 5 września 2025

Ryzyko na wysokości: jak bezpiecznie pracować w energetyce wiatrowej

Upadki z wysokości, zagrożenia elektryczne, trudne warunki atmosferyczne i zdarzenia związane z transportem elementów - to tylko niektóre ryzyka związane z pracą w sektorze energetyki wiatrowej. Jakie są podstawowe zasady postępowania i bezpieczeństwa w tym obszarze? O tym w artykule dr Michała Przygody, technika instalacji turbin wiatrowych i młodszego eksperta w Instytucie Polityki Energetycznej im. Ignacego Łukasiewicza.

Zasady postępowania podczas użytkowania urządzeń energetycznych, w tym turbin wiatrowych, stanowią kluczowy element zapewnienia bezpieczeństwa pracy oraz ciągłości procesów eksploatacyjnych. Każde urządzenie pracujące w systemie energetycznym – niezależnie od tego, czy mówimy o elektrowniach konwencjonalnych, czy odnawialnych źródłach energii – wymaga precyzyjnie określonych procedur. Fundamentem tych procedur jest ramowa instrukcja eksploatacji, dokument o charakterze normatywnym, który określa sposób użytkowania, konserwacji oraz prowadzenia czynności serwisowych.

Instrukcja eksploatacji powinna być opracowana zgodnie z wymaganiami formalnymi określonymi w § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Energii z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1210). Oznacza to, że musi ona obejmować nie tylko ogólne zasady BHP, ale także szczegółowe procedury związane z przygotowaniem stanowiska pracy, dopuszczeniem personelu do obsługi oraz postępowaniem w sytuacjach awaryjnych. W praktyce instrukcja staje się swoistą „mapą drogową” dla eksploatatora – dokumentem, do którego odwołują się wszystkie osoby odpowiedzialne za obsługę i nadzór nad urządzeniem.

W kontekście energetyki wiatrowej, gdzie praca odbywa się często na wysokości przekraczającej 100 metrów, a warunki atmosferyczne mogą dynamicznie wpływać na bezpieczeństwo, znaczenie poprawnie sporządzonej i przestrzeganej instrukcji jest szczególnie istotne. To właśnie ona minimalizuje ryzyko błędów ludzkich, określa standardy komunikacji między pracownikami oraz wyznacza ramy odpowiedzialności za podejmowane działania.Należy podkreślić, że wszelkie prace eksploatacyjne – od rutynowych przeglądów technicznych, poprzez prace konserwacyjne, aż po czynności związane z usuwaniem awarii – muszą być realizowane w oparciu o zapisy instrukcji. Jej stosowanie nie jest wyłącznie formalnym wymogiem prawnym, lecz warunkiem zachowania bezpieczeństwa i niezawodności urządzeń energetycznych. Właściwie przygotowana dokumentacja to narzędzie, które chroni zarówno życie i zdrowie pracowników, jak i inwestycję, jaką jest turbina wiatrowa czy cała farma wiatrowa.

Farmy wiatrowe a przestrzeganie ogólnych zasad i przepisów BHP

Praca w elektrowniach wiatrowych, ze względu na swoją specyfikę, zaliczana jest do kategorii działań szczególnie niebezpiecznych. Dotyczy to w szczególności czynności wykonywanych na wysokości, zarówno wewnątrz konstrukcji wieży, jak i w gondoli turbiny, a także prac w przestrzeniach zamkniętych, które z definicji niosą podwyższone ryzyko. Zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz wytycznymi zawartymi w rozporządzeniu Ministra Energii w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych, każda z takich czynności musi być realizowana w oparciu o jasno określone procedury i przy zachowaniu rygorystycznych standardów ochrony pracowników.

Podstawą organizacji pracy jest odpowiednie przygotowanie i wdrożenie instruktażu stanowiskowego, który obejmuje m.in. imienny podział obowiązków, kolejność wykonywania czynności oraz jednoznaczne wskazanie wymagań w zakresie stosowania środków ochrony indywidualnej i zbiorowej. Szczególnie istotne jest, aby każdy pracownik przed rozpoczęciem działań miał świadomość zagrożeń, jakie mogą wystąpić w jego otoczeniu, oraz znał procedury ewakuacyjne i zasady komunikacji w zespole.

Do najczęściej występujących zagrożeń podczas eksploatacji turbin wiatrowych można zaliczyć zarówno czynniki związane z pracą na wysokości, jak i ryzyka o charakterze mechanicznym czy elektrycznym. Zestawienie poniżej przedstawia syntetyczny podział zagrożeń w zależności od rodzaju wykonywanych czynności i strefy pracy.

Tabela 1. Najczęstsze zagrożenia związane z pracami w elektrowniach wiatrowych.

Obszar prac / czynności	Typowe zagrożenia	Uwagi / warunki prowadzenia prac
Prace na wysokości (wieża, łopaty, gondola)	Upadki z wysokości, poślizgnięcia, potknięcia, spadające elementy, oblodzenie	Prace wyłącznie w zespołach, asekuracja, kontrola prędkości wiatru
Prace elektryczne (gondola, konwerter, generator)	Porażenie prądem, łuk elektryczny, poparzenia, pola elektromagnetyczne	Wymagane pisemne pozwolenia, środki ochrony indywidualnej, prace min. 2 osób
Prace mechaniczne (przeglądy, konserwacja układów)	Pochwycenia, zmiażdżenia przez elementy ruchome, wytrysk cieczy pod ciśnieniem	Konieczność stosowania blokad i zabezpieczeń serwisowych
Prace serwisowe w gondoli i wirniku	Hałas, wibracje, kontakt z olejami i płynami technicznymi, ryzyko pożaru	Wymagana wentylacja, środki ochrony dróg oddechowych i słuchu
Prace terenowe (otoczenie farmy)	Zagrożenia biologiczne (kleszcze, lisy), agresja ludzi/zwierząt, wypadki transportowe	Stosowanie odzieży ochronnej, monitoring, kontrola dostępu
Warunki środowiskowe	Silny wiatr, burze, niskie temperatury, wyrzucanie kawałków lodu z łopat wirnika	Graniczne wartości prędkości wiatru: 10–25 m/s w zależności od prac

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: https://www.ciop.pl

Rozporządzenie wprost wskazuje, że prace wewnątrz urządzeń technicznych – a więc w gondolach, przestrzeni wieży czy innych zamkniętych częściach turbiny – mogą być podejmowane wyłącznie po uzyskaniu pisemnego polecenia lub pozwolenia. Dokument ten pełni rolę formalnego zezwolenia i określa nie tylko zakres czynności, ale także warunki ich prowadzenia, sposób nadzoru i osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo zespołu. W praktyce oznacza to, że żadne wejście do przestrzeni zamkniętej nie może odbywać się spontanicznie – każdorazowo wymagane jest zatwierdzenie przez osobę upoważnioną, posiadającą odpowiednie kwalifikacje.

Równie ważne jest zapewnienie stałej asekuracji. W praktyce minimalny skład zespołu zakłada, że pracownicy znajdujący się wewnątrz urządzenia muszą być monitorowani przez co najmniej jedną osobę zewnętrzną, utrzymującą z nimi ciągły kontakt wzrokowy, głosowy lub radiowy. W sytuacjach szczególnego zagrożenia – np. przy konserwacji urządzeń elektroenergetycznych w gondoli – przepisy wymagają, aby wewnątrz znajdowały się dwie osoby, a trzecia asekurowała ich z zewnątrz. Takie rozwiązanie minimalizuje ryzyko opóźnień w udzieleniu pomocy i pozwala na natychmiastową reakcję w razie incydentu.

Kolejnym krytycznym elementem są warunki meteorologiczne. Przepisy i zalecenia producentów turbin jednoznacznie wskazują graniczne wartości prędkości wiatru, przy których prowadzenie prac staje się zbyt ryzykowne. I tak – wejście na podest dolny możliwe jest do prędkości wiatru rzędu 25 m/s, a dostęp do gondoli ograniczony jest do 20 m/s. Prace wymagające użycia wciągników czy innych urządzeń transportowych mają jeszcze bardziej restrykcyjne limity – zwykle poniżej 10 m/s. W przypadku czynności konserwacyjnych czy serwisowych wykonywanych na zewnątrz i wewnątrz wieży zalecane wartości mieszczą się w przedziale od 12 do 20 m/s. Co istotne, nawet jeśli prędkość nie przekracza wartości granicznych, ale odczuwalne są silne podmuchy powodujące utratę stabilności lub drgania konstrukcji, prace muszą zostać natychmiast przerwane, a pracownicy zobowiązani są do bezpiecznego opuszczenia obiektu.spis= [dostęp na dzień: 26.08.2025 r.].

Poniższa ilustracja obrazuje jedno z kluczowych zagrożeń towarzyszących pracy na farmach wiatrowych – gwałtowne zmiany warunków pogodowych. Burza w sąsiedztwie turbin wiąże się nie tylko z ryzykiem silnych podmuchów wiatru, lecz również z potencjalnym wystąpieniem wyładowań atmosferycznych, które w kontakcie z wysokimi, stalowymi konstrukcjami mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie życia pracowników. Konkluzja jest jednoznaczna: w obliczu burzy wszelkie prace muszą zostać natychmiast wstrzymane, a personel niezwłocznie ewakuowany.

Nawet najlepiej opracowane procedury i środki ochronne nie są w stanie zastąpić podstawowej zasady – priorytetem zawsze pozostaje bezpieczeństwo ludzi. Należy również pamiętać, że obowiązuje bezwzględny zakaz prowadzenia prac podczas burzy, niezależnie od jej odległości od farmy wiatrowej. Ryzyko wyładowań atmosferycznych oraz gwałtownych zmian warunków pogodowych czyni wówczas jakiekolwiek działania na turbinie niedopuszczalnymi.

Wszystkie wymienione procedury – od obowiązku pisemnego pozwolenia, poprzez organizację zespołu, aż po monitorowanie warunków atmosferycznych – nie są jedynie formalnością, lecz integralną częścią systemu zarządzania bezpieczeństwem. Ich stosowanie ma na celu nie tylko ochronę życia i zdrowia pracowników, ale również zapewnienie ciągłości pracy elektrowni, minimalizację ryzyka awarii oraz ograniczenie kosztów wynikających z przestojów. W tym sensie przestrzeganie ogólnych zasad BHP jest fundamentem zarówno odpowiedzialnej eksploatacji urządzeń energetycznych, jak i rozwoju całej branży energetyki wiatrowej.

Farmy wiatrowe - prace pod napięciem wymagają szczególnej ostrożności

Prace przy instalacjach i wyposażeniu elektrycznym w elektrowniach wiatrowych należą do czynności szczególnie niebezpiecznych i wymagają przestrzegania rygorystycznych procedur bezpieczeństwa. Zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz dobrymi praktykami branżowymi, czynności te powinny być wykonywane wyłącznie zespołowo, a minimalny skład ekipy serwisowej to dwie osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i aktualne uprawnienia energetyczne. Obecność drugiego pracownika nie pełni wyłącznie funkcji wsparcia technicznego – jest to także element procedury asekuracyjnej, zapewniający natychmiastową reakcję w sytuacji awaryjnej, np. w przypadku porażenia prądem czy poparzenia łukiem elektrycznym.

Podczas wykonywania prac pod napięciem obowiązuje bezwzględny zakaz korzystania z narzędzi i przedmiotów przewodzących. Dotyczy to nie tylko klasycznych narzędzi metalowych, ale również elementów wyposażenia osobistego – zegarków, biżuterii, metalowych spinek czy części garderoby, które mogą zwiększyć ryzyko powstania zwarcia lub łuku elektrycznego. Wyładowanie łukowe, nawet krótkotrwałe, generuje ogromną ilość energii cieplnej i może spowodować poważne poparzenia, a w skrajnych przypadkach prowadzić do śmiertelnych obrażeń. Z tego powodu pracownicy muszą stosować wyłącznie narzędzia izolowane posiadające odpowiednie certyfikaty oraz pracować w odzieży ochronnej odpornej na działanie łuku elektrycznego.

Szczególną uwagę należy zwrócić na stan techniczny miejsca pracy. Niedopuszczalne jest podejmowanie jakichkolwiek czynności pod podestem dolnej szafy rozdzielczej w sytuacji, gdy przy wejściu do turbiny stwierdzona zostanie obecność wody. Nawet niewielkie zawilgocenie może prowadzić do obniżenia rezystancji izolacji kabli i wystąpienia niekontrolowanych przebić, a w konsekwencji do wypadku. Dlatego przed rozpoczęciem prac obowiązkowe jest przeprowadzenie oględzin miejsca, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości – wstrzymanie działań do momentu usunięcia zagrożenia.

Ważnym elementem prewencji jest także kontrola stanu technicznego przewodów elektrycznych. Kable z uszkodzoną powłoką izolacyjną, nadmiernie wyeksploatowane lub noszące ślady przegrzania nie mogą być dopuszczone do pracy. Regularne badania rezystancji izolacji, pomiary ochrony przeciwporażeniowej oraz systematyczne przeglądy wizualne powinny być standardem w każdej procedurze serwisowej.

Należy również pamiętać, że wszelkie prace pod napięciem muszą być prowadzone w ścisłej zgodzie z obowiązującymi normami (m.in. PN-EN 50110-1) oraz wewnętrznymi instrukcjami eksploatacji opracowanymi przez operatora farmy wiatrowej. Ich celem jest ograniczenie do minimum ryzyka wypadku i zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa zarówno personelowi serwisowemu, jak i całej instalacji.

Tabela 2. Podsumowanie zasad pracy pod napięciem

Najważniejsze zasady pracy pod napięciem w elektrowniach wiatrowych

1. Nigdy nie pracuj sam – minimalny skład zespołu to dwie osoby z odpowiednimi uprawnieniami.

2. Używaj wyłącznie narzędzi izolowanych – certyfikowanych do pracy przy instalacjach elektrycznych.

3. Usuń wszystkie przedmioty przewodzące – zegarki, biżuterię, metalowe części garderoby.

4. Sprawdź warunki otoczenia – prace zabronione w przypadku obecności wody pod podestem lub zawilgocenia kabli.

5. Kontroluj stan przewodów i izolacji – uszkodzone elementy natychmiast wyłącz z eksploatacji.

6. Stosuj środki ochrony indywidualnej – odzież, rękawice i osłony odporne na działanie łuku elektrycznego.

7. Postępuj zgodnie z instrukcjami eksploatacyjnymi i normami – PN-EN 50110-1 oraz procedurami operatora farmy.

Źródło: Opracowanie własne.

Prace wewnątrz wieży – użytkowanie drabin wewnętrznych

Wejście do wnętrza wieży turbiny wiatrowej i poruszanie się po zainstalowanych tam drabinach to jedna z najbardziej wymagających i obarczonych ryzykiem czynności serwisowych. Wspinaczka w ciasnej przestrzeni, na wysokości sięgającej nawet kilkudziesięciu metrów, wymaga nie tylko odpowiedniej kondycji fizycznej, ale przede wszystkim bezwzględnego przestrzegania zasad bezpieczeństwa.

Zgodnie z obowiązującymi procedurami, podczas przemieszczania się po drabinie do jednej liny asekuracyjnej mogą być przypięte maksymalnie dwie osoby. Istotne jest jednak, aby nigdy nie znajdowały się one równocześnie na tym samym odcinku drabiny. Takie rozwiązanie minimalizuje ryzyko przeciążenia systemu zabezpieczającego i zapewnia odpowiedni margines bezpieczeństwa w sytuacji awaryjnej. W praktyce oznacza to konieczność utrzymywania bezpiecznej odległości i koordynacji ruchów, co z kolei wymaga sprawnej komunikacji między członkami zespołu.

Szczególne zasady dotyczą także transportu sprzętu i narzędzi. Pracownik, który przenosi jakikolwiek ładunek, powinien wchodzić na wieżę jako ostatni, a przy schodzeniu – znajdować się na początku kolumny. Pozwala to na sprawniejszą organizację pracy i ogranicza ryzyko, że niesione elementy zahaczą o konstrukcję lub utrudnią poruszanie się innym członkom zespołu.

W trakcie wspinaczki nie wolno pozostawiać otwartych włazów prowadzących na kolejne poziomy. Każdy z nich należy zamykać za sobą, co eliminuje ryzyko przypadkowego potknięcia się, upadku czy zsunięcia do niższej części konstrukcji. Jest to szczególnie ważne w sytuacjach, gdy wewnątrz wieży jednocześnie pracuje kilka osób – zamknięte włazy stanowią dodatkową barierę ochronną, która w razie nieuwagi może uratować życie.

Jednym z najistotniejszych elementów bezpiecznego użytkowania drabin wewnętrznych jest zachowanie ciągłej asekuracji. Nawet przy schodzeniu na ostatni podest pracownik nie powinien odpinać urządzenia samozaciskowego. Choć na tym etapie wejście wydaje się już zakończone, statystyki pokazują, że właśnie w takich momentach często dochodzi do wypadków – zmęczenie, rutyna czy pośpiech potrafią obniżyć czujność, a jeden nieostrożny ruch może zakończyć się upadkiem. Stałe przypięcie do liny asekuracyjnej do samego końca drogi jest więc podstawowym wymogiem bezpieczeństwa, którego lekceważenie może mieć tragiczne skutki.

Codzienna praktyka serwisowa pokazuje, że rygorystyczne przestrzeganie tych zasad nie tylko chroni zdrowie i życie pracowników, ale także sprzyja kulturze bezpieczeństwa w całym zespole. Dobrze zorganizowana i świadoma ekipa techniczna, która w pełni respektuje procedury związane z użytkowaniem drabin, jest w stanie wykonywać swoje zadania sprawniej, pewniej i z mniejszym obciążeniem psychicznym.

Fragment drabiny serwisowej z zamkniętym włazem wewnątrz wieży elektrowni wiatrowej stanowi przykład prawidłowego zabezpieczenia miejsca pracy. Zamykanie włazów podczas wspinaczki eliminuje ryzyko potknięcia lub upadku do niższych poziomów konstrukcji. Jest to jedna z podstawowych, ale niezwykle istotnych zasad bezpiecznego użytkowania drabin wewnętrznych w turbinach wiatrowych.

Zamknięty właz pełni również funkcję ochronną dla osób znajdujących się na niższych kondygnacjach, zabezpieczając je przed przypadkowym upadkiem narzędzi czy drobnych elementów. Tego typu rozwiązanie, choć proste, ma kluczowe znaczenie dla utrzymania wysokich standardów bezpieczeństwa wewnątrz wieży elektrowni wiatrowej i jest nieodłącznym elementem procedur BHP stosowanych przez serwisantów.

Urządzenie samozaciskowe to podstawowy element systemu asekuracji osobistej, zapewniający ochronę przed upadkiem z wysokości podczas przemieszczania się po drabinie.

Mechanizm działa w sposób automatyczny – swobodnie przesuwa się wraz z pracownikiem, a w momencie gwałtownego obciążenia natychmiast blokuje się na linie. Dzięki temu serwisant ma pełną swobodę ruchu, przy jednoczesnym zachowaniu ciągłego zabezpieczenia na całej długości drabiny.

Podsumowanie

Energetyka wiatrowa, jako jeden z najszybciej rozwijających się segmentów odnawialnych źródeł energii, stwarza ogromne szanse dla transformacji energetycznej i budowy bezpiecznej przyszłości energetycznej kraju. Jednak obok potencjału ekonomicznego i środowiskowego, niesie ze sobą także bardzo poważne wyzwania związane z bezpieczeństwem pracy. Obsługa turbin wiatrowych odbywa się w warunkach, które bez odpowiednich procedur i rygorystycznego przestrzegania zasad BHP stanowią realne zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników.

Jak pokazano w artykule, najczęściej występujące ryzyka to upadki z wysokości, zagrożenia elektryczne, trudne warunki atmosferyczne, prace mechaniczne oraz zdarzenia związane z transportem elementów. Każde z tych zagrożeń ma charakter wysokiego ryzyka i wymaga stosowania zarówno nowoczesnych środków technicznych, jak i odpowiedniej organizacji pracy oraz świadomości pracowników. To właśnie człowiek – jego przygotowanie, kompetencje i odpowiedzialność – stanowi najważniejszy element systemu bezpieczeństwa.

Warto jednak podkreślić, że przedstawione w artykule zagrożenia nie wyczerpują całego katalogu ryzyk związanych z eksploatacją elektrowni wiatrowych. W praktyce lista jest znacznie szersza i obejmuje również takie aspekty jak długotrwała ekspozycja na hałas i wibracje, zagrożenia chemiczne wynikające z kontaktu z olejami i smarami technicznymi, ryzyko pożarowe, a także obciążenia psychofizyczne związane z pracą w izolacji, na dużych wysokościach i w zmiennych warunkach atmosferycznych. Każdy z tych czynników może mieć istotny wpływ na bezpieczeństwo i efektywność działań, a ich lekceważenie prowadzi do zwiększonej wypadkowości i poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Dlatego kluczowe znaczenie ma nie tylko stosowanie się do obowiązujących przepisów prawa i wytycznych normatywnych, ale także budowanie trwałej kultury bezpieczeństwa wśród pracowników branży. Kultura ta powinna opierać się na przekonaniu, że przestrzeganie procedur BHP nie jest uciążliwym obowiązkiem, lecz nieodzownym elementem codziennej praktyki zawodowej. Tylko konsekwentne podejście do kwestii bezpieczeństwa – od etapu planowania pracy, przez jej realizację, aż po działania kontrolne i ewaluacyjne – pozwala minimalizować ryzyko wypadków i chronić najcenniejszy zasób sektora energetyki wiatrowej: ludzi.

Ostatecznie należy podkreślić, że rozwój energetyki wiatrowej nie jest możliwy bez równoległego rozwoju systemów bezpieczeństwa i higieny pracy. Inwestycje w odnawialne źródła energii muszą iść w parze z inwestycjami w ochronę pracowników, ich szkolenie, wyposażenie i przygotowanie do działania w warunkach podwyższonego ryzyka. W ten sposób branża może rozwijać się w sposób zrównoważony, łącząc korzyści ekologiczne i gospodarcze z najwyższymi standardami bezpieczeństwa pracy.

dr Michał Przygoda – Technik instalacji turbin wiatrowych w firmie Omega Wind w Szczecinie. Młodszy ekspert w Instytucie Polityki Energetycznej im. Ignacego Łukasiewicza. Student studiów inżynierskich na kierunku Zarządzanie i Inżynieria Produkcji na Akademii Finansów i Biznesu Vistula w Gdańsku. Uczestnik Studium Doktoranckiego w dyscyplinie nauki o zarządzaniu i jakości na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie im. Ignacego Jana Paderewskiego w Londynie, gdzie przygotowuje rozprawę doktorską pt. „Zarządzanie jakością i bezpieczeństwem pracy w środowisku wysokiego ryzyka – studium sektora energetyki wiatrowej.” Zainteresowania naukowe koncentruje wokół lądowej i morskiej energetyki wiatrowej, ze szczególnym uwzględnieniem jakości i bezpieczeństwa pracy. Szczególną uwagę poświęca również perspektywom rozwoju morskiej energetyki wiatrowej (MEW) na polskich obszarach morskich. Doktor nauk prawnych w zakresie praw człowieka (DIU Toulouse).

Źródła:

Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Zasady BHP w elektrowniach wiatrowych, online: https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_id=300008560 [dostęp na dzień: 27.08.2025].
G. Łyjak, Badanie środowiska pracy w branży energetycznej, LEX/el. 2020.
Główny Inspektorat Pracy, Praca na wysokości, Państwowa Inspekcja Pracy, Warszawa 2009, online: https://www.bezupadku.pl [dostęp na dzień: 27.08.2025].
ORLEN Południe S.A., Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych, wydanie I, data 18.09.2020 r., online: https://www.orlenpoludnie.pl/PL/OFirmie/Documents/Instrukcja%20organizacji%20bezpiecznej%20pracy%20przy%20urz%C4%85dzeniach%20energetycznych.pdf [dostęp na dzień: 27.08.2025].
Państwowa Inspekcja Pracy, Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie farm wiatrowych, online: https://www.cire.pl/filemanager/Materia%C5%82y%20Problemowe%20(Wies%C5%82aw%20Drozdowski)%20/db739e77eb16fee2e70c314e8982e81ccc10eb51d207230409f1046b18087200.pdf [dostęp na dzień: 27.08.2025].
Porozumienie dla Bezpieczeństwa, Praca w szczególnych warunkach atmosferycznych (Standardy BHP 10.3), online: https://www.porozumieniedlabezpieczenia.pl/images/Standardy_BHP//10.3_Praca_w_szczeg%C3%B3lnych_warunkach_atmosferycznych.pdf [dostęp na dzień: 27.08.2025].
Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1210).
Urząd Dozoru Technicznego, Certyfikacja serwisów elektrowni wiatrowych, online: https://www.udt.gov.pl/125-udt/certyfikacja/2156-certyfikacja-serwisow-elektrowni-wiatrowych?showall=1 [dostęp na dzień: 27.08.2025].